Vakblad voor sociaal professionals
en het sociaal domein

De juf buigt met een geroutineerde onverbiddelijkheid over de jongen heen. Eén hand ferm op haar heupen. De andere hand kordaat met een wijsvinger priemend in de lucht. Pal voor de neus van de zevenjarige schobbejak-du-jour. Een staaltje degelijke vermaning uit vervlogen tijden. ‘Jayden, je was heel stout, dit zullen we echt aan je moeder moeten vertellen!’ Het gezicht van Jayden betrekt. Een traan druppelt uit zijn oog en rolt via het neusgootje op zijn bibberende bovenlip.

In de titel van dit stuk staat toch echt lachen ‘bij’ ellende en niet ‘om’ ellende. In artikelen wordt geregeld verslag uitgebracht van allerhande rampspoed die mensen in hun leven tegen kunnen komen. In dit blad wordt in dat verband met name stilgestaan bij de werkzaamheden van tal van professionals die zich in de Nederlandse samenleving met zorg en veiligheid bezighouden, kortom: de veiligheidszorg. Maar waarover we in dit verband (te) weinig horen, is de rol van humor. In deze bijdrage staan we stil bij de vraag wat de waarde is van een oprechte lach in wat ook wel emotionele arbeid wordt genoemd.

Een zwaar, naargeestig gevoel verspreidt zich langzaam van mijn borst naar mijn maag. Zijn stem klinkt heel ver weg, terwijl ik voel hoe mijn wangen dieprood kleuren. “Ik denk dat er iets mis met haar is. Ze is misschien overspannen en haalt zich dingen in haar hoofd. Ze is ook erg overbeschermend. Weet je, sinds onze dochter is geboren, mag ik haar niet eens aanraken. Ik wil gewoon een goede vader zijn.” De maatschappelijk werkers knikken hem geruststellend en begripvol toe. Toe maar, praat maar jongen, het is ook moeilijk.

Huiselijk geweld (kindermishandeling en partnergeweld) is een complex en hardnekkig probleem met grote gevolgen voor kinderen, zoals ontwikkelingsproblemen, fysieke problemen of lagere schoolresultaten. Over hoe deze kinderen zich voelen op school is minder bekend.

Professionals in de vrouwenopvang hebben nog te weinig oog voor financiële aangelegenheden. Dit ziet een bewindvoerder die zich heeft aangesloten bij Eropaf! en die bij Sterk Huis werkt om de financiële dienstverlening te verbeteren. ‘Financiële afhankelijkheid van de (ex) partner en schulden maken het moeilijker om weer een zelfstandig bestaan op te bouwen buiten de opvang’, vertelt ze. ‘Soms speelt de financiële afhankelijkheid mee bij de beslissing om weer terug te gaan naar de partner die de vrouw mishandelde.’

In de (hoog) specialistische jeugdzorg worden kinderen in eerste instantie gedefinieerd aan de hand van hun aandoeningen, stoornissen en diagnoses. Want hoe gespecialiseerder, hoe meer de complexe problemen centraal staan en hoe specialistischer - maar ook smaller - de behandelaren en therapeuten zijn opgeleid. En des te minder aandacht voor de normale ontwikkeling van kinderen, voor de opvoeding van kinderen, voor het kind als geheel. Maar: een kind is niet zijn probleem.

Kinderen en jongeren hebben voor hun ontwikkeling een stevig sociaal netwerk nodig. En ouders vinden steun in hun omgeving voor de alledaagse opvoeding, ook wanneer er in het gezin onveilige situaties voorkomen. Daarom verdient het versterken van het informele sociale netwerk meer aandacht van jeugdprofessionals, van wijkteam tot jeugdbescherming.

Kinderen die thuis te maken hebben met geweld, verwaarlozing of seksueel misbruik voelen zich vaak te weinig gezien en gehoord. Recente gebeurtenissen, zoals met het meisje in Vlaardingen en de zedenzaken in Barendrecht en Enkhuizen, schokken ons als samenleving en maken de eenzaamheid van de kinderen die hierbij betrokken zijn bijna voelbaar. Maar ook bij minder dramatische of grootschalige gevallen horen we keer op keer van kinderen dat ze een luisterend oor, informatie en eigen inbreng hebben gemist. Hoe kan het anders?

Kinderen die geen contact meer willen met een ouder ervaren weerstand bij hulpverleners; hun wens wordt dikwijls niet serieus genomen. Er wordt nauwelijks naar hen geluisterd of met hen onderzocht wat de redenen zijn om geen contact te willen en wat de mogelijkheden zijn om dit contact (tijdelijk) te stoppen. Daarnaast onderzoeken professionals en rechters lang niet altijd of het contact veilig is en of het contact de gezondheid van het kind schaadt.

Kindermishandeling is een thema waar veel mensen liever niet over praten en al helemaal niet met kinderen die in groep 7 en 8 van de basisschool zitten. Je kunt toch niet met kinderen van tien tot twaalf jaar praten over fysiek geweld, seksueel misbruik of andere vormen van kindermishandeling? Of kan dat wel? Bij de lessen van de weerbaarheidstraining het Marietje Kessels Project wordt al bijna 35 jaar met kinderen in de regio Tilburg gesproken over het thema kindermishandeling.

Stel, je bent een kind van 10 jaar oud. Je ouders hebben wel vaker ruzie, maar vanavond is het zo uit de hand gelopen, dat de politie erbij moest komen. De borden zijn met eten en al door de lucht gevlogen en liggen kapot op de grond. Je vader loopt met een mes te zwaaien en scheldt je moeder uit voor rotte vis, je zus zit in elkaar gedoken te huilen achter de bank en jij, jij kan alleen maar schreeuwen: ‘Papa stop!’ De politie neemt je vader mee. Je moeder kan niet meer stoppen met huilen, je zusje is bang en jij probeert voor hen beiden te zorgen. Je zit erover in dat je nu geen tijd meer hebt om voor je topo-toets te leren.

In het onderwijs zien we leerlingen opgroeien tot studenten. Ze komen binnen en ontwikkelen zich in een paar jaar tijd tot jongvolwassenen. Een mooi proces om te volgen en ze hierin ook te kunnen begeleiden. Waar leerlingen op school komen, nemen ze ook hun thuissituatie - onder andere dat wat er tussen de ouders en hun kinderen gebeurt - met zich mee. Volgens recent onderzoek van het CBS1 blijkt dat een op de vijf jongeren te maken heeft gehad met huiselijk geweld. Dat betekent dat er in een klas vaak meerdere leerlingen zijn die hiermee te maken hebben. Hoe signaleren we huiselijk geweld en wat doen we hiermee?

Vijf jaar geleden werd het schoolteam van een sbo-school in Amsterdam-Zuidoost getraind in traumasensitief onderwijs (TSO). Directeur Desiree Middelkoop: ‘Ik kan nu echt zeggen dat TSO voor iedereen in de school rust brengt. Soms loopt de stress op, maar het is ook net zo snel weer rustig.’ Leony Coppens en Marthe Schneijderberg bespreken hier het belang van traumasensitief onderwijs, de opbrengsten van de daarvoor ontwikkelde training, plus het belang van meerjarige schoolbrede inzet op TSO.

In Nederland krijgen ongeveer 90.000 tot 127.000 kinderen per jaar te maken met kindermishandeling (Alink et al., 2017). Bij 28 tot 65% van deze kinderen vindt er daarnaast ook huiselijk geweld plaats (Ten Boom & Wittebrood, 2019). In sommige gezinnen is de problematiek zeer ernstig en houdt de onveiligheid lang(er) aan.

Team Toekomst zet zich in Rotterdam iedere dag in om kinderen die niet kansengelijk opgroeien te voorzien van een fijnmazig vangnet in hun eigen buurt. Zodat ook zij zich kunnen ontwikkelen tot evenwichtige en gelukkige volwassenen. Het team heeft een krachtig netwerk opgebouwd waarbinnen ieder kind gezien wordt. Met hun eigen maatwerktrajecten ondersteunt Team Toekomst langdurig kinderen (en het gezin daaromheen) die anders buiten de boot dreigen te vallen. Als het gaat om kortdurende ondersteuning, zijn er de wijknetwerkers van Team Toekomst.

Kinderen in de knel willen soms iets heel anders dan ons het beste voor hen lijkt: dat ze weer naar huis mogen, hoewel ze daar ernstig werden verwaarloosd; dat ze weer mogen omgaan met de ouder die ze heeft mishandeld of misbruikt; dat ze spannende seks hebben met een veel oudere vriend; dat hun behandeling die misschien nog kansen biedt wordt stopgezet, omdat ze naar huis willen; of dat ze hulp krijgen om uit het leven te stappen, omdat het ze ondraaglijk zwaar valt.

Issa ontvlucht op zestienjarige leeftijd de oorlog in Syrië, zonder zijn ouders. In Nederland vindt hij een nieuw thuis in de beschermde minderjarigenopvang in Amsterdam. Na ruim een jaar wordt Issa achttien en wettelijk volwassen. Op dat moment verliest hij alle steun en wordt hij overgeplaatst naar een onbekende stad. Voor zijn beste vriend Hamidie nadert nu ook zijn achttiende verjaardag. Wat is de impact van deze ingrijpende verandering?

Sozio is hét vakblad dat zich richt op professionals in het sociale domein: wijkteams, maatschappelijke opvang, jeugdhulp en -zorg, jongeren/sociaal cultureel werk, gehandicaptensector, ouderenzorg. Elk kwartaal verschijnt er een special rond een belangrijk thema. Profiteer tot en met 31 december 2024 van deze actie rond het thema Huiselijk Geweld.

De laatste jaren neemt in de media de bezorgdheid over de mentale gezondheid onder jongeren toe. Steeds meer jongeren maken gebruik van hulpverlening. Hoe komt het dat zij zo veel mentale druk ervaren? En hoe gaan we als samenleving om met jongeren in een kwetsbare positie? Levi van Dam zoekt als bijzonder hoogleraar Veerkrachtig Opgroeien naar een antwoord op hoe je jongeren met mentale problemen het beste kunt helpen. Volgens Van Dam blijkt uit epidemiologisch onderzoek dat jongeren niet meer psychische problemen hebben dan 30 jaar geleden.

Professionals op het brede gebied van de jeugdzorg hebben voortdurend te maken met kinderen in de knel. Hoe gaan ze om met de stem van dit kind? Goed luisteren als professional naar wat het kind naar voren brengt houdt ook in dat serieus op het verhaal van het kind wordt gereageerd.

Strafrechtadvocaten en experts op het gebied van tbs Job Knoester en Christiaan Kwint maken de podcast Knoester & Kwint waarin zij de luisteraars meenemen in de bijzondere wereld van strafrecht en tbs met o.a. verhalen uit de praktijk en actualiteiten. Elke week nodigen ze een gast uit. In een recente aflevering is voormalig clustermanager patiëntenzorg LFPZ (longstay) Peter Braun te gast. Wie komen er op de longstay terecht en wat gebeurt daar?

Eén aanpak van jeugdcriminaliteit is er niet. Het is daarom belangrijk om als politieagent/organisatie te kijken naar de juiste aanpak.

Hikikomori, wat is het eigenlijk? Het Hikikomori syndroom (HS) is een vrijwillig langdurig isolement met impact voor de persoon en de gemeenschap. Dit in Japan ontdekte verschijnsel, waarbij meestal een jongere (student) zich sociaal terugtrekt, doet in onze westerse wereld steeds vaker zijn intrede.

Als meer bewegen een van je goede voornemens is, start dan nu zodat je maandag 20 januari mee kan lopen met de MIND Blue Monday Run! Blue Monday is zogenaamd de meest depressieve dag van het jaar. Met deze run vraagt MIND aandacht voor de ernst van een échte depressie, en vestigt de organisatie de aandacht op iedereen die te maken heeft met psychische problemen en hun naasten.

De laatste jaren blijkt uit meerdere onderzoeken dat jongeren en adolescenten vaker last hebben van toegenomen maatschappelijke verwachtingen en mentale druk. Ruim één op de drie jongeren heeft mentale problemen. De grootste trigger hiervoor is de coronacrisis geweest. Tijdens de coronacrisis nam het aantal jongeren (12-25 jaar) met psychische klachten toe: van 10,9% naar 18%. Verder heeft in 2021 51% van de hbo- en wo-studenten (lichte tot matige) psychische klachten.

Kinderen, gezinnen en huishoudens wachten vaak nog lang op actie vanuit Veilig Thuis. Ze krijgen niet op tijd de hulp die nodig is om hun thuissituatie weer veilig te maken. Hierdoor leven zij te lang met een constante dreiging van huiselijk geweld of kindermishandeling. De lange wachttijd leidt tot angst, onzekerheid en stress. Alleen bij acute onveiligheid wordt een melding meteen opgepakt door Veilig Thuis.

Bij Sozio zijn we al bezig met het eerste nummer van 2025. We openen het jaar met het thema: Professionalisering, opleiding & beroep. Bijhouden van vakmanschap en voortdurend inspelen op nieuwe ontwikkelingen zijn belangrijke voorwaarden om de kwaliteit van het werk op een hoog niveau te houden. De wijze waarop professionalisering praktisch gestalte krijgt is via praktijkervaringen in de werkomgeving. Het zijn eigen ervaringen die eigen deskundigheid verhogen: leren van gevallen. Heb jij hier ideeën over? Sozio biedt nu de ruimte om jouw inbreng te publiceren.

De wachtlijsten voor opname in tbs-klinieken worden langer en de bewoners van de tbs-klinieken blijven langer in de instellingen. Hoe gaan we hiermee om? Laten we mensen vervroegd toetreden tot de samenleving? Hoe gaan we met deze mensen om? Is er adequate begeleiding voor deze groep mensen?

Overheidsinstanties en hun (lokale) professionals komen steeds vaker in aanraking met mensen die zichzelf soeverein verklaren. Onderzoekers van het Centre of Expertise Veiligheid & Veerkracht van Avans Hogeschool onderzochten in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de ervaringen en aanbevelingen van deze lokale professionals in die contacten. In vakblad Sozio doen zij verslag van dit onderzoek. Een belangrijke les die volgt uit de verkenning is dat het cruciaal is om op individueel vlak weer goed professioneel contact te krijgen met mensen die zich soeverein verklaren.

Het gebruiken van joints, pillen of andere drugs leidt bij sommige gebruikers tot aanhoudende klachten. Je voelt je dan anders dan normaal: je bent vager, afweziger (depersonalisatie en/of derealisatie) of angstiger. Ook oogruis zien of flashbacks beleven (HPPD) komen voor. Soms kan iemand daar lang last van houden.

In dit webinar staat gehechtheid centraal. Gehechtheid staat aan de basis van elk mensenleven en er is een sterke relatie tussen gehechtheid, ontwikkeling en geestelijke gezondheid. Daarnaast krijgt iedereen in zijn of haar leven te maken met relationele breuken. Hoe ga je daarmee om en kun je een kind en ouders als therapeut of jezelf als opvoeder gidsen naar een meer veilige gehechtheid?

Op 16 september is de zorgstandaard Leefstijl in de ggz gelanceerd. Leefstijl wordt een vast onderdeel van de behandeling in ggz. Hiermee zet de ggz-sector een grote stap vooruit: vanaf 2025 is het stimuleren van een gezonde leefstijl een vast onderdeel van iedere behandeling, zoals afgesproken in het Integraal Zorgakkoord (IZA). Leefstijl is heel belangrijk voor de mentale gezondheid. Het helpt niet alleen bij het voorkomen van psychische klachten, maar speelt ook een belangrijke rol bij herstel. De gedragsverandering die hiervoor nodig is, blijkt voor veel mensen een flinke uitdaging. Hoe begeleid je iemand naar een gezonde(re) leefstijl?