Vakbladvoor sociale professionals
en het sociale domein

Vertrouwen is een belangrijk begrip geweest bij de totstandkoming van het boek. Niet alleen het vertrouwen van de fondsen of dat tussen Stichting Alexander en ondergetekende. Vooral en het meest ging het om vertrouwen in de contacten met de geïnterviewde mannen; stuk voor mensen van wie het vertrouwen meer dan eens is beschadigd. Dat zij het aandurfden om zich kwetsbaar op te stellen, in gesprek te gaan en me hun verhaal toevertrouwden, ervaar ik als een groot geschenk. Een geschenk aan mij én aan de lezers van dit boek. Ik hoop dat hun verhaal andere mannen helpt het zwijgen te doorbreken.

In een wereld geteisterd door Covid-19 (‘Corona’), met extra risico’s voor het ontstaan van huiselijk geweld, vervaagt het nieuws over landen die een terugtrekkende beweging maken uit het internationaal verdrag inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Het verdrag dat in de volksmond ook wel ‘het Verdrag van Istanbul’ wordt genoemd. Echter is het juist in deze tijd van belang om dit verdrag op de politieke en maatschappelijke agenda te houden. Juist nu de wereld meer ‘op slot’ gaat – waardoor interpersoonlijk contact geïntensiveerd wordt en de financiële gevolgen van corona hun weerslag hebben op huishoudens – zien we risico’s op het ontstaan of voortduren van huiselijk geweld toenemen.

Landelijke cijfers over effectiviteit zijn er niet, maar diverse onderzoeken laten zien dat het geweld na interventies door de veiligheids- en hulpverleningsketen vaak niet stopt. Zo bleek uit onderzoek naar de hulpverlening waar Veilig Thuis aan overdraagt (in verschillende regio’s) het geweld in 30 tot 60 procent van de casussen aantoonbaar niet te stoppen.1 Jaren geleden wees effectonderzoek naar het tijdelijk huisverbod al uit dat het geweld na deze interventie in meer dan 50 procent van de gevallen voortduurt.2 Het Verwey-Jonker Instituut (VJI) rapporteerde een jaar later over de voortzetting van geweld in 60 procent van de casussen.3 In een actuele rapportage over lopend, longitudinaal onderzoek naar HGKM in gezinnen, rapporteert het VJI dat in 79 procent van de gezinnen na 5 tot 6 jaar nog steeds sprake is van geweld.4

In Nederland wordt kindermishandeling op grote schaal niet voorkómen en niet vroegtijdig gestopt. Dit heeft grote gevolgen. De verhalen van individuele kinderen en volwassenen die kindermishandeling hebben meegemaakt, getuigen van hun pijn. Ook de wetenschappelijke evidentie is overtuigend als het gaat over de ernst en omvang van de gevolgen van kindermishandeling.

Fareed, een vriendelijke open jongen, komt uit een islamitisch gezin met zes kinderen. Zo lang als hij zich kan herinneren wordt hij mishandeld. Hij werd geslagen met metalen stokken; als hij in bed lag werd hij op zijn voetzolen geslagen. Zijn stiefvader had altijd kritiek. Fareed ontwikkelde een laag zelfbeeld en werd eenzaam en depressief. Aan het eind van de basisschool probeerde hij zich voor de eerste keer op te hangen.

Hoewel de coronacrisis veel creatieve en verbindende initiatieven heeft voortgebracht, is ook zichtbaar geworden dat isolement mensen kwetsbaar maakt voor geweld in huiselijke kring. De maatschappelijke urgentie is groot. Zo wordt het aantal volwassenen dat in de afgelopen vijf jaar slachtoff er is geworden van huiselijk geweld geschat op 747.000.

Geweld in gezinnen kent vele verschijningsvormen, waaronder partnergeweld. Dit is een multidimensionaal probleem in een dynamisch kader wat het moeilijk maakt het begrip te defi niëren. De wettelijke defi nitie van de Raad van Europa wordt doorgaans in België en Nederland als uitgangspunt gehanteerd: ‘alle vormen van fysiek, seksueel, psychologisch of economisch geweld die plaatsvinden binnen het gezin of het huishouden tussen voormalige of huidige echtgenoten of partners, ongeacht of de pleger in dezelfde woning als het slachtoff er verblijft of heeft verbleven'

Een man blijft zijn ex-vrouw nog lang nadat de scheiding formeel is uitgesproken lastigvallen: hij belt haar tot midden in de nacht en stuurt whatsappjes; hij wacht haar op bij haar werk en ondervraagt haar buren over bezoekers. De vrouw maakt melding van de zaak bij de politie, waar de kwestie in eerste instantie als een vorm van stalking wordt gezien. Bij nader onderzoek blijkt echter dat de man niet alleen uit eigener overweging handelt: zijn familie en zijn voormalige schoonfamilie accepteren de scheiding niet. Van de man wordt verwacht dat hij alles op alles zet om zijn vrouw terug te krijgen, want de goede naam van beider families is in het geding. Is dit nu een geval van stalking? Of gaat het om geweld uit naam van de familie-eer? En maakt het eigenlijk uit welk etiket er op dit geweld geplakt wordt?

Dat ook mannen slachtoffer van huiselijk geweld kunnen worden, is iets wat inmiddels wel bekend is. Toch blijkt dat veel mensen bij huiselijk geweld nog steeds het beeld voor ogen hebben van de man als dader en de vrouw als slachtoffer. Het taboe rondom het onderwerp blijkt groot. Hierin lopen we dus tegen onze eigen denkkaders en stereotypen aan. Binnen het sociaal domein valt op het gebied van bespreekbaarheid dan ook nog een hoop winst te behalen. Ik sprak met Daniëlle van Dijk en Soraya Tol, maatschappelijk werkers bij Blijf Groep, die de mannenopvang graag beter op de kaart willen zetten.

Ouders die jaren na de feitelijke scheiding nog altijd van het ene conflict in het volgende rollen, inclusief gerechtelijke procedures, wordt al gauw verweten een ‘vechtscheiding’ in stand te houden. Steeds weer laaien problemen op over zorg, opvoeding, omgang en financiën en beschuldigen ouders elkaar van vaak ernstige zaken zoals (kinder)mishandeling of misbruik.

Het systeemgericht werken gaat ervan uit dat gedrag altijd in een context bestaat en nooit helemaal te herleiden is naar een individuele factor (Van Mameren-Broers, 2018). Daarbij ben je bij een systeemgerichte aanpak niet gericht op het vinden van oorzaken, maar op de interacties die het gedrag begrijpelijk maken. Het is van belang hierbij te kijken naar de betekenis van gedrag voor de betrokkenen (Van Mameren-Broers). Die hebben allemaal hun eigen belevingervan, hun eigen verklaringen ervoor en hun eigen verwachtingen over de toekomst (Van Mameren-Broers).

Solange is helaas niet de enige. Uit de praktijk komt naar voren dat mensen in dergelijke situaties hun vlucht wel tot 10 jaar kunnen uitstellen, omdat zij hun dier niet achter willen laten. Afstand doen van het dier is geen optie voor de hulpvrager, omdat het dier echt als onderdeel van het gezin wordt beschouwd.

Ondanks de beste bedoelingen blijkt het voor professionals vaak lastig om goed samen te werken in de aanpak van kindermishandeling. Maar bij het lokale team Jeugd van de Limburgse plaats Brunssum gaat het wel goed. Coördinator Sanne Eggen: ‘Gezamenlijk vormen we de taart. Elke taartpunt is even belangrijk.’

Wanneer je in een situatie van huiselijk geweld terechtkomt, of al enige tijd zit, is het belangrijk dat je snel de juiste hulp kunt vinden. Ervaringsdeskundigen op het gebied van huiselijk geweld geven aan dat zij op het moment dat zij besloten hulp te zoeken, niet tijdig de juiste hulp konden vinden. Dit werd bemoeilijkt door diverse factoren waar mensen en een soortgelijke situatie mee te maken hebben, zoals een beperkt denkvermogen.

Een situatie: je komt in een gezin waar sprake is van huiselijk geweld. Het valt je op dat het tweejarige meisje altijd heel verlegen is. Na enkele bezoeken zie je nogal veel blauwe plekken in het gezicht van het meisje en ook een schaafwond. Moeder vertelt dat het meisje van de trap is gevallen. Vraag je je dan af of dat verhaal kan kloppen? En wat doe je vervolgens?

In Nederland komt 10 tot 15 keer per jaar een geval van kinderdoding aan het licht, waarbij gemiddeld 12 tot 16 slachtoffers vallen. Zijn dit de daadwerkelijke cijfers of hebben we te maken met een dark number? ‘Als het gaat om neonaticide, waar de moeder het kind binnen 24 uur na de geboorte doodt, zijn er waarschijnlijk meer gevallen dan we weten,’ zegt De Wijs. ‘Een pasgeboren baby waar niemand van weet, wordt niet gemist. Maar in welke orde van grootte deze dark numbers zijn, daar hebben we geen idee van.

Wereldwijd stijgt het aantal ouders, moeders én vaders die tijdens en na een scheiding ongewild contact verliezen met een of meer van hun kinderen. Vaak lopen de ouders vast in de hulpverlening, soms verergeren na een scheiding de problemen en ook is de kans op meerdere rechtszaken en escalerende verwijdering dan groot. De kinderen volharden in het niet meer willen zien van een ouder en professionals gaan daarin mee.

Vrouwen, mannen en kinderen die in hun eigen kring te maken krijgen met een of andere vorm van geweld, kunnen in aanmerking komen voor een plek binnen een opvanglocatie. In Nederland maken jaarlijks ongeveer 12.000 vrouwen daar noodgedwongen gebruik van. Binnen de opvanglocaties wordt vrouwen, mannen en kinderen een veilige plek geboden, waar ze met de juiste hulp en ondersteuning kunnen werken aan hun herstel. De inzet van vrijwilligers kan in dit traject een belangrijke bijdrage leveren, ondervond Moviera.

Uit onderzoek is gebleken dat de eerste 1000 dagen vanaf de geboorte van een kindje niet altijd even gemakkelijk zijn. Het opstarten na de bevalling; ontdekken hoe je als ouder zelf bent en hoe de andere ouder zich als ouder gedraagt; ontdekken wat voor karakter het kindje heeft en zijn ‘gebruiksaanwijzing’ leren kennen; omgaan met minder slaap; en het zoeken naar evenwicht tussen werk en privé. Al deze aspecten kunnen ervoor zorgen dat het leven soms niet meer is te overzien.

Ik kan naar een verhaal luisteren en oprecht begrijpen wat iemand doormaakt, inclusief alle valkuilen. Ik begrijp het als je teruggaat naar de man die je pijn heeft gedaan, omdat je toch van hem houdt. Dat je toch wilt weten hoe het met hem gaat. Dat soort zaken. Ik kan het onverstandig vinden, maar ik zal het nooit veroordelen.

Ouders die jaren na de feitelijke scheiding nog altijd van het ene confl ict in het volgende rollen, inclusief gerechtelijke procedures, wordt al gauw verweten een ‘vechtscheiding’ in stand te houden. Steeds weer laaien problemen op over zorg, opvoeding, omgang en fi nanciën en beschuldigen ouders elkaar van vaak ernstige zaken zoals (kinder)mishandeling of misbruik. Die aantijgingen worden door een ouder opgevoerd als reden waarom het kind de andere ouder afwijst. De ‘verstoten’ ouder krijgt zijn of haar kind soms jaren niet meer te zien, ook als aangetoond is dat de beschuldigingen onterecht waren en deze ouder volgens de wet of gerechtelijke uitspraak gewoon recht heeft op omgang.

Roos de Wildt van het Verwey-Jonker Instituut deed onderzoek naar huiselijk geweld in ruim 1000 kwetsbare gezinnen tijdens de coronacrisis. Goed nieuws: het geweld lijkt niet te zijn toegenomen. Dat neemt niet weg dat de situatie zorgelijk is: ‘Bedenk dat er in twee derde van deze gezinnen sprake is van geweld; in de helft van de gevallen ernstig.’

Kindermishandeling is een complex en hardnekkig probleem. Daarom staan in de Week tegen Kindermishandeling de verhalen centraal van professionals, ouders en kinderen die zich geconfronteerd zijn met kindermishandeling. Wat kunnen we daarvan leren en hoe kunnen we deze inzichten optimaal benutten?

Bij ruim 50 procent van de gezinnen is de thuissituatie anderhalf jaar na een melding bij Veilig Thuis nog allesbehalve veilig. Slechts bij 30 procent van de gezinnen is het geweld anderhalf jaar na een melding gestopt. Verder zegt 50 procent van de kinderen geen hulp te krijgen, en 30 procent ervaart ook geen steun uit de omgeving. Dat blijkt uit het rapport ‘Kwestie van een lange adem van het Verwey-Jonker Instituut: kan huiselijk geweld en kindermishandeling echt stoppen?’.

Besturen en leiding geven in de zorg vraagt om veel besluiten en bijsturing. De zorginhoud, het geld, en de gemeenschap van mensen die een organisatie vormen vragen voortdurend om onderlinge afweging. Wat moet voorgaan en op welk moment?

Veel (gespecialiseerde) jeugdzorgorganisaties in Nederland zetten video-hometraining in bij de hulp aan gezinnen met meervoudige en complexe problemen. Meestal gebeurt dit in combinatie met andere hulp of als onderdeel van een hulpverleningstraject. Video-hometraining is dan een vorm van specialistische hulp, die voor deze gezinnen heel helpend kan zijn omdat het gericht is op het dagelijkse gezinsleven en omdat het terugkijken van de beelden voor het gezin vaak verhelderend werkt. Deze handleiding is bedoeld voor alle professionals die werken met video-hometraining en die te maken hebben met gezinnen met meervoudige en complexe problemen.

Herstel staat in de psychische zorg en het sociaal domein volop in de belangstelling. De aandacht richt zich op versterken van veerkracht, benutten van potenties, eigen initiatief etc. Echter kennis over hoe mensen leren te herstellen is nog beperkt. Hoe werkt herstel en wat kunnen we daarvan leren?

Huiselijk geweld en kindermishandeling: het komt bizar veel voor en stopt nooit vanzelf. Professionals in zorg- en dienstverlening krijgen hier vrijwel altijd in hun werk mee te maken. Wij zijn momenteel druk bezig met een nieuwe Huiselijk Geweld Special.

Huishoudens die kampen met verschillende problemen tegelijkertijd, zoals schulden, armoede en gezondheidsproblemen, krijgen dankzij de aanpak van Sociaal Hospitaal (SOHOS) weer toekomstperspectief en meer regie over hun leven. Met dit initiatief zijn de afgelopen drie jaar 136 huishoudens geholpen met het oplossen van hun problemen dankzij maatwerk (doorbraakmethode) en één coach per huishouden. Dat leidt tot een betere kwaliteit van leven en meer regie bij gezinnen. Daarnaast heeft het project de gemeente een kostenbesparing van 3 miljoen euro opgeleverd.

"In sommige verhalen van Rodney en Mitchel herken ik mezelf. Ook ik kom uit een gebroken gezin. Aan het begin van mijn puberteit overleed mijn vader onverwacht. Ik kan me dan ook goed voorstellen dat ervaringen uit je jeugd je tekenen voor de rest van je leven. En dat verdriet tot verkeerde keuzes kan leiden. De documentaire De Boontjes zoomt daarom in op het achterliggende verdriet dat deze twee mannen delen en waar zij elkaar in herkennen. Het gemeenschapsgevoel dat hierdoor ontstaat, raakt mij." - Anne van Helvoort, regisseur

In 2017 hadden ruim een half miljoen (527 duizend) kinderen jonger dan 18 jaar minstens één stiefouder, stiefbroer of –zus of halfbroer of -zus. Dat is 16 procent van alle minderjarige kinderen. Dat aantal is de afgelopen twintig jaar met bijna 180 duizend gestegen. Dat meldt het CBS op basis van nieuw onderzoek.

De AVG (bescherming persoonsgegevens) kan ook voor problemen zorgen. Want hoe kun je informatie tussen hulpverleners en netwerk uitwisselen zonder juridische problemen op te lopen.

Het 7e jaarcongres in coronatijden vindt plaats op 19 november. Dit keer is Civil Care de samenwerkingspartner om ons te kunnen verdiepen in (keten)samenwerking in de bestrijding van huiselijk geweld en kindermishandeling.

Nooit eerder is er zo'n omvangrijke editie verschenen over LVB als dit jaar. Daar is alle reden toe. De betrokken mensen vormen in Nederland - en daarbuiten - een substantieel deel van de bevolking. En de problemen die zij ondervinden in het dagelijks leven, maar ook de problemen die een deel van deze mensen veroorzaakt maakt het meer dan de moeite waard om als professionals hier aandacht voor te hebben en kennis op te doen en te delen.

Naast het medische zorgpersoneel hebben ook psychische hulpverleners een hectische tijd achter de rug. Met een mogelijke tweede golf en de nodige economische klappen in het vooruitzicht, is het zaak om ook deze zorgprofessionals op de been te houden, zegt collega Marja van Bon-Martens.

“Fijn, vol inhoud, speels en prachtig. Een boek dat het verschil maakt.” Het is een van de vele enthousiaste reacties na afloop van de boekpresentatie van Op je blauwe ogen. In deze nieuw verschenen bundel vind je alledaagse ervaringen, gedachten en ideeën over verbinden en vertrouwen in de zorg. Daarbij speelt de manier van kijken, de bril die je opzet wanneer je de ander ziet, een grote rol. Dan maakt het uit of je medewerker bent of je bent degene die zorg of ondersteuning krijgt.

Prinsenstichting heeft meegedaan aan het kennisnetwerk EMB in het Vizier dat in september werd afgerond. Vilans (kenniscentrum voor langdurende zorg) organiseerde dit netwerk om de zorg aan mensen met een ernstig meervoudige beperking een boost te geven.

In deze door coronabeperkingen sociaal schrale tijd is het extra belangrijk om aan mensen met dementie te denken, want zij zijn eenzamer dan ooit. Daarom: sta juist nu bij hen stil, op Wereld Alzheimer Dag. Doe hen een plezier door verhalen voor te lezen die speciaal voor hen geschreven zijn en kijk gezellig samen naar de bijbehorende platen en beelden uit de voorlees-verhalenbundel Ik weet nog goed…

Gemeenten, (jeugd)zorg- en welzijnsinstellingen staan onder druk. Of het nu gaat om financiën, informatiemanagement, verantwoording of regionale en ketensamenwerking; een nieuwe inrichting van bedrijfsprocessen is cruciaal voor het komen tot transformatie. Maar hoe?

De afgelopen weken had ik het over de acht bevrijdende woorden die ik morgen in de Troonrede wil horen. Acht woorden die de spil vormen van de belangrijkste bedreigingen van onze individuele vrijheid en die beschrijven waar stappen moeten worden gezet om onze vrijheid niet alleen te beschermen, maar ook te herstellen en versterken. Ook van diegenen waarvoor deze veel minder vanzelfsprekend is.

Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) lopen vaak tegen problemen aan op school of het werk, omdat hun beperking niet wordt herkend of erkend door hun omgeving. Het is namelijk niet altijd duidelijk dat iemand een licht verstandelijke beperking heeft. Hierdoor kan het beeld ontstaan dat iemand niet wil, terwijl het meer een kwestie is van niet kunnen. Tijdige signalering en begeleiding op school, besef bij de werkgever en ondersteuning vanuit de omgeving kunnen de problemen rondom het meedoen van mensen met een LVB verminderen.

Het is onmogelijk om het er niet over te hebben: verbinden en vertrouwen in de zorg. We vertrouwen soms blindelings, volstrekt naïef of vanuit noodzaak, omdat we ons afhankelijk voelen. Of geloven we gewoon echt dat de ander doet wat beloofd wordt? Verbinden en vertrouwen zijn sleutelwoorden in de zorg. Als ergens, dan daar en juist nu! De tijd waarin een pandemie ons treft.

Dinsdag 15 september is het weer Prinsjesdag en presenteert het kabinet de plannen voor het komende jaar. Jos van der Horst, auteur van het boek ‘Onze vrijheid zit in een wurggreep. En daar kunnen we wat aan doen’, kijkt er dit jaar extra kritisch naar. Zo ook naar de gezondheidszorg in Nederland.

Heb jij een hbo-studie op het gebied van humane therapie afgerond zoals SPH, social work of psychologie? Wil je graag dieren inzetten in jouw therapieën? Dan is de post-hbo opleiding Therapie met inzet van dieren wat voor jou!

Toen hij na maanden het terrein weer af mocht en we met brede gebaren kenbaar maakten dat hij nu toch echt mee naar huis ging, zat hij ineengedoken op de achterbank van de auto en monsterde met gefronste wenkbrauwen de route. Eerst zien, dan geloven.

In deze derde gewijzigde druk is extra aandacht voor seksueel misbruik, een thema dat nu zeer actueel is. Veel jongeren kijken naar pornosites, maar weinigen weten het verschil tussen intimiteit en seksualiteit.

Zebra gaat over verdriet, vriendschap en mogen zijn wie je bent. Het verhaal biedt een manier om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken, zoals ziekte, depressie en rouw. Achter in het boek zijn hiervoor activiteiten opgenomen. Het boek is toegankelijk voor iedereen en ook zeer geschikt voor (jonge) kinderen met ouders met psychiatrische problematiek.

Een issue die vrijwel altijd opduikt in de professionele relatie is, in hoeverre je eigen beelden en vooroordelen de begeleiding of hulpverlening eerder bemoeilijkt dan vooruit helpt. Ido Weijers laat in een nieuwe serie artikelen op blog.pedagogiek.nu aan de hand van gevallen zien, hoe het gevaar van vooringenomenheid kan opspelen.

Ido Weijers beschrijft een casus uit het professionele leven van een jeugdbeschermer - mooi om te lezen hoe vooroordelen en normatief professioneel handelen een normaal onderdeel is van het dagelijks werk.