Deze protocollen zorgen ervoor dat zorgmedewerkers blind en doof zijn voor de onprotocolleerbare menselijke ervaring van ziekte en lijden. Dat betoogt hoogleraar Anne Goossensen van Tilburg University in haar inaugurele rede. Ze hield haar rede op vrijdag 15 april j.l..

Reductie
Reductie en presentie zijn de belangrijkste begrippen in het betoog van Anne Goossensen. Volgens Goossensen zorgt reductie voor een toename van leed in plaats van een afname. Door het zakelijk denken wordt de patiënt gereduceerd tot een ding in plaats van een mens, aldus Goossensen. Volgens de Tilburgse hoogleraar is de essentie van de hulpverlening een andere. De relatie tussen hulpverlener en cliënt bepaalt volgens Goossensen voor een belangrijk deel de kwaliteit van de hulpverlening. Deze relatie wordt niet opgebouwd tussen dingen, maar tussen mensen.

Onmenselijke set
Marktwerking en zakelijkheid maken de patiënt tot een onmenselijke set van symptomen. Daarnaast reduceren de waan van tellen en meten, tijdgebrek en onverschilligheid de patiënt tot een ding. De enige eigenschap van dit ding is de indeling in een categorie. Door deze reductie kan zelfs het ergst denkbare gebeuren: reductie die maakt dat zorg leed toevoegt in plaats van wegneemt, stelt Goossensen.

Presentie
Naast de reductie staat presentie centraal in het betoog. Presentie staat radicaal tegenover de afstandelijkheid in de zorg. De presentiebenadering ontkent het onderscheid tussen zorgverlener en zorgvrager. In deze benadering is de zorgverlener daadwerkelijk en oprecht present bij de zorgvrager. De zorgverlener neemt deel aan de ervaring en is er voor de mens achter de zorgvrager. De zorgverlener is present in de volle ervaring van de hele patiënt, aldus Goossensen.

Ervaring patiënt
Goossensen betoogt dat presentie tot nog toe werd gemist in de nadruk op ‘evidence based medicine’. ‘Evidence based medicine’ is het expliciet en oordeelkundig gebruikmaken van het beste beschikbare bewijs bij het maken van een keuze voor de behandeling van een patiënt. De ‘evidence’ mag zich echter niet loszingen van de ervaring die patiënt doormaakt, aldus Goossensen. Zij stelt dat het ongereduceerde zien onontkoombaar is geworden als criterium bij het beoordelen van zorgkwaliteit.

Andries Baart
In haar rede past Goossensen daarom de wijsgerig-ethische presentiebenadering van de Tilburgse hoogleraar Andries Baart praktisch toe op de geestelijke gezondheidszorg. Ze toont hoe de zorgverlener de zorgvrager ongereduceerd kan zien, eerst en vooral door zichzelf onophoudelijk op reducerende mechanismen te betrappen.

Met deze inaugurele rede aanvaardt Anne Goossensen haar ambt als bijzonder hoogleraar Presentie & Geestelijke Gezondheidszorg aan Tilburg University.

Bron: Tilburg University