Herdenkingsrituelen helpen daarbij en geven het overleden kind een blijvende plek in het gezin.

Dat blijkt uit het onderzoek van antropologe Janneke Peelen. Zij promoveert op een proefschrift daarover op 20 januari aan de Radboud Universiteit.

Monument
De oprichting van herdenkingsmonumenten voor doodgeboren kinderen op begraafplaatsen; ouders die genodigden na de begrafenis van hun doodgeboren kindje beschuit met muisjes aanbieden. Herdenkingsrituelen geven een doodgeboren baby een blijvende plek in het gezin.

Identiteit
Voor ouders zijn rituelen belangrijk om hun identiteit als rouwende ouder vorm te geven en uit te dragen, stelt Janneke Peelen. Ze onderzocht hoe rituelen rondom miskraam, doodgeboorte en zuigelingensterfte in korte tijd zijn veranderd en hoe deze het verlies van een baby markeren en betekenis geven. 

Rituelenvlinderboom
Het overlijden van een kind tijdens de zwangerschap of kort na de geboorte is een samenkomst van geboorte en dood. Het gaat over het ontstaan en het verlies van een mensenleven. Als reactie hierop kiezen veel mensen eerder voor rituelen die het begin van het bestaan benadrukken.
Volgens Peelen zijn geboorterituelen voor ouders belangrijk omdat ze bestaan van het kind en hun rol als ouders markeren. ‘Zo stimuleren ziekenhuismedewerkers ouders om hun overleden kind vast te houden, te wassen en aan te kleden. Ouders vertellen verhaaltjes of zingen liedjes.’

Erkenning
En ook de uitvaart is vaak niet enkel bedoeld als afscheid, maar ook als kennismaking met het kind. Peelen: ‘Ouders willen zich als ouders met hun verdriet laten zien. De rituelen zijn een erkenning dat het  kind er is. Ze geven ouders mogelijkheden om het een plaats te geven in het voortgaande leven van  het gezin.’

Secularisering
Het taboe rondom zwangerschapsverlies zoals dat tot ver in de vorige eeuw bestond, is opgeheven. Het overleden of ongeboren kind is zichtbaarder geworden. Daar heeft de uitvaartindustrie aan bijgedragen, maar vooral ook de secularisering en de afnemende autoriteit van de kerk. De regels voor uitvaarten werden minder streng en er ontstond ruimte om afscheid op eigen manier vorm te geven. Secularisering betekende niet dat mensen ook op persoonlijk vlak afstand namen van religieuze praktijken. Peelen: ‘Juist in confrontatie met de dood hebben mensen een blijvende behoefte aan rituelen en ‘heilige' plaatsen voor bezinning en betekenisgeving.’

 Bron: Radboud Universiteit