Haar eerste studie deed Mol Lous al twintig jaar geleden. Het heersende idee was toen dat kleine kinderen niet depressief kunnen zijn. ‘Dat komt omdat je het moeilijk herkent, kinderen zijn niet de hele dag somber. En we baseren ons bij de diagnose van depressie vooral op wat mensen zeggen over hun stemming. “Ik ben steeds somber, ik voel me schuldig, ik schaam me.” Dat vertellen kleine kinderen natuurlijk niet.’

Toch kunnen jonge kinderen – zelfs baby’s – bijvoorbeeld in reactie op stress of trauma vastlopen in negatieve of verwarrende emoties. Kenmerkende symptomen van depressie, en het is belangrijk om die te behandelen. ‘Het systeem moet in een andere stand komen, in het uiterste geval door medicatie’, vindt Mol Lous

Spel

Mol Lous vroeg zich af of een depressie te herkennen was aan spel. ‘Er waren wel theorieën dat depressieve kinderen minder spelen, en dat de kwaliteit van het spel minder is, maar echt systematisch was dat nooit onderzocht. Ik heb dat wel gedaan. Het blijkt dat depressieve kinderen in het algemeen minder spelen en vooral problemen krijgen als ze gevraagd wordt over negatieve emoties te spelen.’

Bij kinderen in de leeftijd van drie tot zes komt doen-alsof en het spelen van rollenspellen enorm tot ontwikkeling. Kinderen gebruiken het spel om emoties na te spelen en te reguleren.

’Als je een niet-depressief kind vraagt om iets verdrietigs te spelen komt er al snel een heel verhaal, zo van “toen was Lotte ziek, en toen ging ze naar de dokter, en toen ging ze dood en toen kwam pappa en die zei: weet je wat we gaan patatjes eten en toen kwam het weer helemaal goed.” Een depressief kind kan niks met zo’n spelsituatie, die zal stilvallen, of de poppetjes van tafel gooien.’

Bij andere aandoeningen die ook invloed hebben op het spel van kinderen, zoals autisme bijvoorbeeld, zie je dat niet. Wat mij aangaat is mijn studie wetenschappelijk ondersteuning voor de kracht van speltherapie.'

Leerkrachten herkennen depressie

De kinderen die ze betrok in haar studie hadden een diagnose ‘ernstige depressie’, gesteld door een kinderpsychiater. Ook was er een controlegroep. Het duurde lang om voldoende kinderen te vinden, vertelt Mol Lous. ‘Gelukkig is het een zeldzaam fenomeen.’

Om een depressie echt vast te kunnen stellen zijn er uiteraard professionals nodig zoals een psychiater. Toch kunnen leerkrachten wel een belangrijke rol spelen als het gaat om het signaleren van mogelijke depressieve klachten. 'In mijn derde studie heb ik gekeken of leerkrachten op basis van hun reguliere observaties van het spel in de klas depressie kunnen herkennen. Leerkrachten herkennen kenmerken in het spel van kinderen waarvan in eerder onderzoek is gebleken dat ze kenmerkend zijn voor het spel van depressieve kinderen. Ze kunnen een kind helpen door suggesties te doen in het spel, om het zo te leren om te gaan met emotionele situaties. Werkt dat niet voldoende dan is het ook zeker iets om met de intern begeleider en de ouders te bespreken. Niet lekker spelen kan een indicatie zijn voor latere problemen.’

Bron: Radboud Universiteit