Een hulpmiddel om toch die verbinding te vinden, is door naar het motief te kijken. ‘Soms kun je je niet identificeren met het gedrag, maar wel met de intentie’, zei José Koster afgelopen woensdag op een congres over kindermishandeling in Zwolle. ‘We keuren het bijvoorbeeld af als een vader met zijn kinderen voor de trein springt. Dan kan het helpen om te denken: wat was zijn reden, wat voor verantwoordelijkheidsgevoel had hij?’ Koster benadrukt dat het zoeken naar de intentie slechts een hulpmiddel is bij het leggen van contact en niets meer.

Daarnaast is het beste willen voor je kind niet altijd het beste doen. Koster illustreert dit met het verhaal van een moeder die haar peuter oploskoffie gaf, omdat ze het zielig vond als hij niets warms kreeg. ‘Dan kun je tegen zo’n ouder zeggen: “Dat je probeert het beste voor je kind te doen is bewonderenswaardig. Maar zal ik eens vertellen wat ik allemaal over koffie weet?” Dan krijg je een heel ander soort gesprek dan wanneer je roept: “Dit kan echt niet!”’

‘Maar er is wel een grens’, zegt Koster. ‘Ik denk dat het dan belangrijk is om samen met de ouder melding te doen. Dat je zegt: “Ik zie dat het jou niet lukt om veiligheid te bieden aan je kind. Dat lijkt me ook heel naar voor jou. Ik wil graag stappen ondernemen en het liefst samen met jou. Zullen we dat samen doen?” Ik ben ervan overtuigd dat het voor alle partijen beter is als een ouder gezien wordt.’ Toch zal dat niet altijd mogelijk zijn. ‘Soms moet je inderdaad snel en keihard ingrijpen in het belang van het kind.’

Cirkel doorbreken
Adéle Grosse is ervan overtuigd dat je niet zelf een oplossing moet zoeken, maar de ouders een oplossing moet
laten vinden. Ze is zelf op 2-jarige leeftijd misbruikt en van haar 9^e tot 16^e jaar meerdere keren verkracht. ‘En toen had ik een keuze: zorg ik ervoor dat het verleden mijn leven verwoest of ben ik er voor mijn kinderen? Ik besloot een overlever en overwinnaar te worden.’ Ze werd oprichter van Proud2BeMe in Zuid-Afrika, waar ze ouders begeleidt. Haar boodschap: Doorbreek de vicieuze cirkel, begin bij jezelf. ‘Vragen en luisteren kan een relatie redden. En als ouders hun vuisten gebruiken, waarom zouden de kinderen dat dan niet doen? Wees een goed rolmodel, want de kinderen kijken.’ 

Ze geeft het voorbeeld van Lucia, die een workshop bij haar volgde. Ze werd wekelijks door haar man mishandeld en uitgescholden voor hoer. Maar na een paar bijeenkomsten te hebben bezocht, liep ze tijdens zo'n scheldpartij naar hem toe en zei: ‘Je weet dat dat niet waar is. We praten wel weer als je nuchter bent.’ En hij liet zijn opgeheven vuist vallen. Normaal schold Lucia haar man de volgende ochtend uit, maar nu zei ze gewoon ‘Goedemorgen’. En haar echtgenoot viel op zijn knieën en huilde. Lucia stelde toen voor om aan tafel te gaan zitten en erover te praten. Jaren later kwam Adéle deze vrouw weer tegen en ging het heel goed met haar. En ze riep: ‘Ik heb het gedaan, ik leerde dat het bij mij begon!’

Persoonlijke bagage
Bij Lucia’s verhaal zou je als hulpverlener waarschijnlijk de neiging hebben om partij te kiezen voor haar. ‘Wees je bewust van je eigen interne processen’, zegt Koster. ‘Jij neemt ook je persoonlijke bagage mee. Als je zelf bijvoorbeeld een hartelijke moeder hebt gehad die veel met je knuffelde, heb je bij een moeder die wat afstandelijker is waarschijnlijk al snel het gevoel ‘Hier is ook weinig liefde’.’

‘Ik zie dat sommige cliënten een enorm drama kunnen maken, waardoor je als hulpverlener al partij kiest voor je iemand hebt ontmoet’, voegt psychotherapeut Martine Groen eraan toe. ‘Het maakt dus uit wie jij als eerste spreekt en hoe diegene overkomt. Maar zonder meervoudige partijdigheid kom je er niet.’

Je eigen ervaringen kunnen wel weer helpen bij het contact leggen met een ouder. Koster legt uit dat ouders zich vaak ontspannen als je zegt: ‘Ja, ik vind het ouderschap ook niet altijd leuk.’ Een ouder voelt zich dan gerustgesteld, die denkt vervolgens: oh, ik ben toch niet zo raar. ‘De druk valt dan weg’, zegt Koster. ‘En ook dan stelt een ouder zich makkelijker open voor jou.’

Bekijk hier een speech van Adéle Grosse, oprichter van Proud2BeMe Zuid-Afrika

Op dit congres werden nog andere concrete adviezen gegeven over omgaan van kindermishandeling. Lees: 'Zoek naar de risico's als je kindermishandeling bestrijdt'.

Lees ook:
'Vaak komen we te laat bij huiselijk geweld'
Kind vaak getuige van partnerdoding