Het begrip toerekeningsvatbaarheid is in de Nederlandse wetgeving niet gedefinieerd. Bij een rechtszaak gaat de rechter voor het beantwoorden van de vraag of iemand toerekeningsvatbaar is, voor een belangrijk deel af op het oordeel van een psychiater. Meynen stelt voor om een juridische definitie van toerekeningsvatbaarheid te hanteren, waarmee de taakverdeling tussen de rechter en de psychiater duidelijker wordt. Hij licht dat 25 januari toe in zijn inaugurele rede aan de Universiteit van Tilburg.
In hoeverre toerekeningsvatbaar?
In hoeverre was de Noorse massamoordenaar Anders Breivik toerekeningsvatbaar, in hoeverre Robert M. van de Amsterdamse zedenzaak, en in hoeverre James Holmes die in een bioscoop bij de nieuwste Batmanfilm twaalf mensen doodschoot?
In hoeverre was de Noorse massamoordenaar Anders Breivik toerekeningsvatbaar, in hoeverre Robert M. van de Amsterdamse zedenzaak, en in hoeverre James Holmes die in een bioscoop bij de nieuwste Batmanfilm twaalf mensen doodschoot?
Psychiater
In Nederland wordt deze vraag in een rechtszaak voor een belangrijk deel beantwoord door een psychiater. In de wet staat: “Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens niet kan worden toegerekend” (Artikel 39 Sr).
In Nederland wordt deze vraag in een rechtszaak voor een belangrijk deel beantwoord door een psychiater. In de wet staat: “Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens niet kan worden toegerekend” (Artikel 39 Sr).
Volgens Meynen zegt dit artikel echter niets over de voorwaarden waaronder iemand op basis van een stoornis ontoerekeningsvatbaar is. Gedragsdeskundigen hebben wel een format ontwikkeld voor het beantwoorden van die vraag, maar dat is geen juridische standaard. Eigenlijk doen psychiaters met hun oordeel over de toerekeningsvatbaarheid een uitspraak over een juridische vraag.
Juridische standaard
Gerben Meynen stelt voor om, net als in een aantal andere landen, een juridische standaard te hanteren die aangeeft welk type gedragsbeïnvloeding als gevolg van een stoornis strafrechtelijk relevant is als het gaat om toerekeningsvatbaarheid. Met zo’n standaard zou voor iedereen duidelijk zijn hoe de rechter toerekeningsvatbaarheid zal toetsen. Bovendien helpt een standaard inzichtelijk te maken waarom iemand in een specifiek geval toerekeningsvatbaar is volgens de rechter. De psychiater geeft dan alleen een oordeel over de aanwezigheid van een stoornis, de invloed van de stoornis op het gedrag, toekomstig gevaar en mogelijkheden om dit gevaar af te wenden.
Gerben Meynen stelt voor om, net als in een aantal andere landen, een juridische standaard te hanteren die aangeeft welk type gedragsbeïnvloeding als gevolg van een stoornis strafrechtelijk relevant is als het gaat om toerekeningsvatbaarheid. Met zo’n standaard zou voor iedereen duidelijk zijn hoe de rechter toerekeningsvatbaarheid zal toetsen. Bovendien helpt een standaard inzichtelijk te maken waarom iemand in een specifiek geval toerekeningsvatbaar is volgens de rechter. De psychiater geeft dan alleen een oordeel over de aanwezigheid van een stoornis, de invloed van de stoornis op het gedrag, toekomstig gevaar en mogelijkheden om dit gevaar af te wenden.
In zijn inaugurele rede doet Meynen een voorstel voor een juridische standaard, uitgaande van wat de ethiek zegt over de voorwaarden waaronder mensen verantwoordelijk zijn voor hun gedrag.
Bron: Universiteit van Tilburg
