In zijn presentatie schetste Duker de denk- en beoordelingsfouten waarin psychologen, orthopedagogen en psychiaters kunnen vervallen bij het stellen van een diagnose bij een cliënt.

Prof.dr. Pieter Duker, psycholoog en als emeritus bijzonder hoogleraar verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, was een van de sprekers op het Stoornissencongres dat op 11 december gehouden werd in de Jaarbeurs in Utrecht. Duker heeft kritiek op de manier waarop de diagnose van stoornissen als autisme en ADHD tot stand komt. De subjectieve inschatting van de beoordelaar speelt volgens hem een grote rol, wat het stellen van een juiste diagnose moeilijk maakt. 

Aan de hand van een experiment volgde Duker in zijn presentatie een denkbeeldige psycholoog  die naar haar werk gaat voor een afspraak met een jongetje en diens verontruste ouders.  Tijdens dit experiment gaat Duker na welke denk- en beoordelingsfouten een psycholoog kan maken in het stellen van een diagnose. 

Bevestigingsfout 
Een van de fouten die hij noemde is de bevestigingsfout. Daarbij neemt een psycholoog alleen waar wat zijn eigen hypothese ondersteunt. De vraag: ‘Dan zal hij ook wel last hebben van…?’ waarbij er een grotere kans is dat het antwoord bevestigend is, is namelijk een veelgehoorde vraag die de hypothese ondersteunt. ‘Daarbij speelt ook mee dat ouders mogelijk al lange tijd op zoek zijn naar een oplossing voor het gedrag van hun kind. Ze willen niet met lege handen naar huis. Onbewust houdt de psycholoog rekening met de verwachtingen van ouders en een diagnose is dan voor beide een opluchting’, zegt Duker. 

Self fulling prophecy effect
Hoewel een diagnose voor ouders als een opluchting kan voelen, kleven er volgens Duker ook nadelen aan. Het stellen van die diagnose kan het ‘self fulling prophecy’ effect teweeg brengen. De cliënt gaat zich dan gedragen naar het etiket dat hij opgeplakt heeft gekregen. ‘De benadering van ouders, leraren, leeftijdsgenoten en hulpverleners kan het probleemgedrag daardoor alleen maar versterken’, zegt Duker. 

Oplossingen
Volgens Duker kunnen deze denk- en beoordelingsfouten voorkomen worden door vanuit het principe van de omgekeerde hypothese te werken. Daarmee zoek je aanwijzingen die je veronderstelling juist niet bevestigen in plaats van wel. Ook het inzetten van een mysterie cliënt, noemt Duker als optie. Hierbij wordt een nep cliënt ingehuurd met zogenaamde klachten waarbij een psycholoog een diagnose moet stellen. Om een zo realistisch mogelijke ervaring te krijgen, wordt de psycholoog niet op de hoogte gebracht dat de klachten verzonnen zijn. 

Sprekers
Behalve psycholoog en emeritus bijzonder hoogleraar Pieter Duker, spraken ook Prof.dr. Ralph Kupka, hoogleraar Bipolaire Stoornissen van het VU Medisch Centrum, Dr. Martine Delfos, biopsychologe en onderzoeker en Prof.dr. Bram Orobio de Castro, hoogleraar Ontwikkelingspsychologie van Universiteit Utrecht, tijdens het Stoornissencongres. Plenaire presentaties werden afgewisseld met deelsessies waarbij er ruimte was voor discussies. 

Marjolijn Vossebelt