Een sterk sociaal netwerk draagt bij aan de eigen regie van de cliënt. Maar netwerkgericht werken kan op vele manieren. Wilco Kruijswijk van Movisie onderzocht, samen met Vilans en Actiz, verschillende methoden. Het resultaat is een boekje waarin 44 methoden staan beschreven. ‘Door deze samenwerking hebben we methoden uit de zorg en uit welzijn kunnen beschrijven. Zo kunnen professionals uit de verschillende werkvelden van elkaar leren.’

Community Support
Een van de genoemde methoden is Community Support. Nelly Heijs, directeur: ‘We begeleiden mensen met langdurige problemen bij hun participatie in de samenleving. Daarbij ligt de nadruk op solidariteit vanuit eigen kring. Als ouders de grip kwijt zijn, vragen wij ons af, wie heeft er nog wel grip op deze kinderen? Een buurman, een wijkagent, een tante? Zij kunnen de ouders bijstaan, en misschien een rolmodel zijn voor het kind.’

Het team van Nelly Heijs werkt steeds aan de eigen overbodigheid. Heijs: ‘Veel mensen zeggen in eerste instantie: ik heb niemand. Maar we zien bijna altijd dat er een netwerk is en dat die mensen ook wat willen betekenen. Veel meer dan de cliënt in eerste instantie dacht. Ook vragen we vaak: wat kun je terugdoen? Het is makkelijker om iets te vragen als je ook iets te bieden hebt. Dat kan iets kleins zijn. Je kunt bijvoorbeeld het gras maaien voor de buren, en in ruil gaat de buurman even voor dat formulier zitten.’ Community Support ondersteunt mensen bij het verbeteren van de kwaliteit van hun leven: erbij horen, nuttig zijn, talenten ontwikkelen, iets betekenen en er toe doen. Daarvoor heeft iedere cliënt een steungroep die regelmatig bij elkaar komt. Daar zitten familie, vrienden en buren in, maar misschien ook vrijwilligers en professionals. Soms gaat het alleen over luisteren, aanmoedigen en complimenteren.’

Familiezorg
Ook de methode van Familiezorg staat beschreven. Klaartje van Montfort is directeur van het Expertisecentrum Familiezorg in Tilburg. ‘Familiezorg is een relationele benadering van intensieve, langdurige zorg. We zoomen in op de relaties, dus niet apart op mantelzorgers. Iedereen in het hele systeem betrekken we, ook de hulpverlening. Als een mantelzorger om hulp vraagt, vragen wij hem of haar dus: wie zijn er in uw omgeving aanwezig en wie zijn er al met u aan de slag? We willen alle partijen om tafel, en uiteindelijk zorgen voor de juiste coördinatie. Onze hulpverleners hebben kennis van de systeemtheorie, en weten dat het altijd over de schuldvraag gaat. Het is in eerste instantie dus essentieel om mensen te ontschuldigen, zodat ze leren om waardevrij naar zichzelf en naar elkaar te kijken. Daarbij is het noodzakelijk om ervoor te zorgen dat iedereen de eigen positie weer inneemt in het gezin. Kinderen die zorgtaken op zich hebben genomen, kunnen daardoor weer in een kindrol komen en ouders komen weer in de positie van ouders.’

Moedeloos
Kruijswijk snapt dat professionals soms moedeloos worden. ‘We moeten ervoor zorgen dat het sociale netwerk niet heilig wordt verklaard. Ik begrijp de wanhoop bij de professional wanneer die te maken heeft met een cliënt in een isolement. Of wanneer er mensen in het sociale netwerk zitten die juist het probleem verergeren of in stand houden. En dus helemaal niet zo goed zijn voor de cliënt.’ Maar niets doen met een netwerk, vindt hij geen optie. ‘Probeer creatief te zijn. Zorg dat je op de hoogte bent van bestaande mogelijkheden en zoek vooral naar mogelijkheden die bij jou en je cliënt passen.’

In het boekje worden daarom ook 9 tips gegeven voor netwerkgericht werken:

1. Begin met een open blik: wie zijn belangrijk in het leven van de cliënt?
2. Laat je leiden door de wensen en voorkeuren van de cliënt. Wie wil hij in zijn netwerk betrekken?
3. Kijk of het netwerk al eerder in kaart is gebracht, voordat je het zelf gaat doen.
4. Breng het netwerk in kaart: als een startpunt, niet als einddoel.
5. Maak het netwerk tastbaar en zichtbaar en breng het regelmatig ter sprake.
6. Verbeter de kwaliteit van contacten. Dit is even belangrijk als het uitbreiden van het netwerk.
7. Verbind mensen op basis van vergelijkbare interesses en levensstijl.
8. Betrek ook buren en buurtbewoners waar mogelijk.
9. Geef niet op! Soms is tegenslag even nodig om tot een doorbraak te komen.

Congres

Op 9 februari organiseert Movisie een congres over sociale netwerken. Veel van de methoden die in het boekje staan, zijn aanwezig. Bezoekers kunnen op die manier kennismaken met de verschillende methoden en zo een idee krijgen van wat een methode inhoudt en voor welke situatie het geschikt is. Verder biedt het congres zicht op het nut van sociale netwerken en de werkende principes. Sprekers zijn onder andere Rick Kwekkeboom, lector community care bij Hogeschool van Amsterdam en Hanneke Mateman, adviseur Movisie. ’s Middags zijn er, naast de methodenmarkt workshops, lezingen en masterclasses.

Meer over het congres: Wat werkt bij sociale netwerken?www.movisie.nl/socialenetwerken

Publicatie: Aan de slag met sociale netwerken.