Dit blijkt uit het onderzoek van Katinka von Borries van het Radboudumc en de Pompekliniek. Zij is 24 oktober gepromoveerd. Haar inzichten bieden aanknopingspunten voor het verbeteren van tbs-behandelingen, aldus de Radboud Universiteit in een persbericht.

Von Borries onderzocht verschillende manieren van leren bij psychopathische tbs-patiënten. Zij keek specifiek naar de hersenprocessen die samenhangen met het verwerken van beloning en straf. Zo bleek dat deze patiënten anders omgaan met basale processen als toenadering en verwijdering.

Immuun voor agressie

Normaal gesproken voelen mensen zich uitgenodigd door mensen met een vrolijk gezicht en niet door iemand met een boos gezicht. Deze neigingen zijn meetbaar door deelnemers te instrueren om op een computerscherm gepresenteerde gezichten met behulp van een joystick weg te duwen of naar zich toe te trekken. Dit experiment liet zien dat patiënten met psychopathie minder geneigd zijn om boze gezichten van zich af te duwen dan gezonde deelnemers uit de controlegroep.

Overgevoelig voor beloning

Van Borries gebruikte ook beeldvormende technieken zoals EEG en fMRI om verschillen te vinden bij het verwerken van sociale informatie. Zij vond bij mensen met psychopathie een versterkte reactie in het zogenaamde striatum. Dit breingedeelte is betrokken bij de verwerking van beloningen. Ook het gedrag in afwachting van een beloning valt hieronder. Von Borries: ‘Je zou kunnen zeggen dat psychopathische hersenen overgevoelig zijn voor een verwachte beloning. We vermoeden dat het verschil tussen criminele en niet-criminele psychopaten is te verklaren doordat deze laatste groep in staat is hun gedrag nog bij te sturen. Criminele psychopaten kunnen dat veel minder. Zij weten misschien wel wat goed en fout is. Ze kunnen er alleen niet naar handelen.’

Verwerken van feedback

Een belangrijk onderdeel van een tbs-behandeling, is dat mensen met psychopathie hun gedrag leren aan te passen op basis van feedback. Von Borries ontdekte dat zij straf op dezelfde manier ervaren als gezonde mensen. Alleen zijn zij niet in staat hun gedrag hier duurzaam op aan te passen. Met andere woorden: ze blijven afhankelijk van straf. Als de straf verdwijnt, hebben zij minder snel in de gaten of ze goed of fout gedrag vertonen. Zij vervallen dan snel weer in hun oude gedrag. Dit geldt overigens niet alleen voor straf. Ook met de verwerking van beloning hebben psychopatische patiënten moeite.

Met de resultaten zijn tbs-behandelingen volgens de onderzoekster nog niet gelijk te verbeteren. Zo zal een effectieve behandeling voor iedere patiënt verschillend zijn. Een belangrijke stap is het besef dat iemand met psychopathie wel degelijk kan leren van fouten. Het gaat alleen een stuk langzamer dan bij anderen.

Bron: Radboud Universiteit