‘De westerse jongeren die naar het Midden-Oosten vertrekken, voelen zich vaak slecht behandeld in Nederland’, zegt Bertjan Doosje, gepromoveerd sociaal psycholoog. Net als Nanninga was hij donderdag spreker op een debat aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Ze hebben het gevoel dat ze er in Nederland niet echt bij horen, maar in hun thuisland voelen ze zich een toerist. Onzekere mensen zijn meer geneigd om groepen op te zoeken. En voor jongeren die in een identiteitscrisis zitten, biedt een ideologie duidelijkheid.’

Om te voorkomen dat deze mensen zich aansluiten bij de jihad, denkt Doosje dat het belangrijk is om ze zich thuis te laten voelen in Nederland. ‘We moeten discriminatie en isolatie voorkomen. Daarom kunnen we beter zeggen: “We hebben jullie nodig tijdens deze economische crisis en vanwege de vergrijzing” dan “We pakken jullie paspoort af”.’

In contact blijven
‘De familie is de belangrijkste factor om niet te vertrekken’, legt Doosje uit. ‘Het is immers een enorme stap om iedereen van wie je houdt achter te laten. Als je denkt dat een jongere misschien radicaliseert, is het daarom essentieel om met die persoon in contact te blijven.’ Hij vertelt dat het afsluiten van ouders en vrienden een belangrijke aanwijzing voor radicalisering kan zijn. Jihadisten dringen er namelijk op aan om oude banden door te snijden en alleen nog maar naar hen te luisteren.
 

‘Wanneer iemand extreme dingen gaat roepen, is het daarnaast belangrijk om diegene niet weg te zetten als een gek, maar het gesprek aan te gaan’, zegt Doosje. ‘Zeg dan bijvoorbeeld: “Ik ben het absoluut niet met je eens, maar ben benieuwd waarom je dat denkt.” Zo voorkom je isolatie.’

Aan-het-front-app
‘De IS biedt een krachtige gemeenschap, aansprekende, charismatische leiders en duidelijke regels’, zegt Pieter Nanninga, universitair docent Midden-Oostenstudies, die ook spreker was op het debat. ‘Hij geeft jongeren het gevoel dat ze voor de zwakkeren opkomen en deel mogen uitmaken van iets belangrijks; een historisch tijdperk waarin de tijd van Mohammed in ere wordt hersteld.’

‘De jihad is niet achterhaald en ouderwets, maar wil juist meegaan met de moderne tijd’, gaat Nanninga verder. ‘Jihadisten proberen aan te sluiten bij de populaire, hedendaagse jongerencultuur.’ Zo is er een app met het laatste nieuws van het front, kun je dvd-hoesjes en posters downloaden en bestaan er Engelse tijdschriften en video’s.

Opkomen voor zwakkeren
De video’s bevatten volgens Nanninga een aantal thema’s dat westerse jongeren aanspreekt. Een boodschap die altijd terugkomt, is dat het westen moslims heeft vernederd en tegen hen heeft gevochten, onder andere door de invallen van Amerika in Irak en Afghanistan. Er worden dan beelden getoond van gewonde en gedode vrouwen en kinderen. Maar ook van slachtoffers die de leiders van Syrië en Irak hebben gemaakt. ‘De video’s moeten laten zien dat IS het opneemt voor vernederde moslims. Dat die niet lijdzaam toeziet, maar in actie komt.’

Een voorbeeld van een strijder die voor de bevolking wil opkomen, is Yilmaz, die zich aansloot bij IS om te vechten tegen het regime van president Assad. Hij zei in Nieuwsuur: ‘Als het Nederlandse leger een eenheid of soldaten stuurt om het Syrische volk te helpen, zou ik me meteen aansluiten. Maar niemand doet iets. En als een organisatie wel iets doet om te helpen, is dat dan een probleem? Ben ik dan een verrader? Dat slaat nergens op.’

Pure religie
‘Tegenwoordig is het niet meer vanzelfsprekend om de religie van de ouders klakkeloos over te nemen’, zegt Nanninga. ‘Jongeren reflecteren op hun eigen opvattingen en maken persoonlijke keuzes. Bij moslimjongeren komt daar nog bij dat er vaker een generatiekloof ontstaat. Ouders hebben stukjes van hun geloof uit hun thuisland meegenomen, maar dat geloof is daarom niet meer authentiek. Jongeren die zoeken naar pure religie, kunnen daarom bij de jihad uitkomen.’

In de video’s zijn beelden te zien van jihadisten die ijsjes uitdelen aan kinderen. Nanninga: ‘Daarmee willen ze laten zien dat ze het goed voor elkaar hebben in het Kalifaat, dat ze goed voor elkaar zorgen. In feite zeggen ze: “Wij zijn hard voor onze vijanden, maar goed voor wie ons volgen”.’